Dozer Nedir?

Dozerleme; malzemenin sürüklenmesi işidir. Bu iş için kullanılan iş makinesine dozer denir.

1. Görevleri 
Dozer; arazi temizleme, yol açma, malzeme serme, hendek doldurma, tesviye işi, zemin gevşetme ve kaya sökme gibi işleri yapan iş makinesi tipi olup yol, baraj inşaatı, orman ve maden işleri gibi amaçlarla kullanılır.
Toprak malzemeyi iterek kısa mesafede taşıma işleminde de kullanılabilir.
Dozerler 40-700 HP motor gücünde ve 4-80 ton ağırlığında olabilir.

2. Çeşitleri 
Dozer; palet şekli, güç aktarımı ve bıçak konumuna göre farklı çeşitlere ayrılır.
– Palet şekline göre dozerler:
Düz ve üçgen paletli olup düz paletli dozerler gevşek zeminlerde, üçgen paletli dozerler derin çukurlu arazide iş yapma verimleri yüksektir.
– Güç aktarım şekline göre:
Lastik tekerli ve paletli makineler olarak ikiye ayrılır.
– Bıçak konumuna göre:
Buldozer, angıldozer ve tiltdozer olarak üçe ayrılır.
– Paletli dozerler:
Manevra hızı düşüktür ama özellikle dar alanlarda manevra kabiliyeti yüksektir. Makinenin yapısal özelliğinden dolayı nokta dönüşü yapabilmektedir. Dengeli yapısı sayesinde makine her türlü çalışma zemininde rahatlıkla çalışabilmektedir.
– Lastik tekerlekli dozerler (puşer):
Paletli dozerlere göre manevra kabiliyetinin yüksek ve süratli olmaları, hareket kabiliyetinin yüksek olması, kendi imkanları ile bir işten diğer bir işe gidebildiklerinden dolayı genelde serme ve itme işlerinde kullanılmaktadır.

2.1. Buldozer 
Makine önüne düz bıçak takılmış olup malzemelerin sürüklenerek nakledilmesinde kullanılır.
Buldozerlerde bıçak makine boy eksenine dik olarak konumlandırılmıştır. Bıçak sadece aşağı yukarı aynı açıda indirilir kaldırılabilir. Bıçak belirli miktarda toprağa batma işlemi de yapabilir.
Buldozerlerde bıçak öne veya arkaya doğru yatırarak çalışma sahasında kazı, serme ve tesviye işlemlerini rahatlıkla yapar.
Bıçak gövdeye oldukça yakın bağlanmış olup sert zeminlerin kazılmasında, kayaların ve ağaç köklerinin sökülmesinde kullanılır.

2.2. Tiltdozer 
Tiltdozerlerde bıçak makine boy eksenine dik olarak konumlandırışmış olup yataya dik olarak inip kalkabildiği gibi aynı zamanda bıçağın bir ucu diğer ucuna göre yatayla belirli bir açıda hareket ettirilebilmektedir. Aşağı yukarı aynı açıda indirilir, kaldırılabilir. Bıçak belirli miktarda toprağa batma işlemi de yapabilme imkanına sahiptir.
Tiltdozerlerde bıçak öne veya arkaya doğru yatırılarak çalışma sahasında kazı, serme ve tesviye işlemlerini rahatlıkla yapabilme kabiliyetine sahiptir.
Bıçağın sağa veya sola yatırılması sayesinde şev kesme, hendek açma ve yamaç kazılarında da kullanılabilir.
Buldozerlerin yaptığı işlerin hepsini yapabilir bir yapıya sahiptir.

2.3. Angıldozer 
Bıçak makine boy eksenine dik olarak konumlandırılmış olup makine ekseninde sağa veya sola belirli bir açıda hareket edebilmektedir. Bu hareket miktarı çoğunlukla mekanik olarak ayarlanmaktadır ama bazı makinelerde hidrolik yardımı ile de ayarlanabilir.
Makine önüne açılı bıçak takılmış olması, toprağın sağa sola serilmesi işleminin rahatlıkla yapılmasını sağlar.
Angıldozerlerde buldozer ve tıltdozer ile yapılan işlemlerin tümü yapılabilir.
Dozer bıçağı hamut üzerindeki bağlantısı, ayar noktalarında ileri geri hareket ettirilmek suretiyle sağa sola açı verileblir.

3. Makine Fonksiyon ve İşlevleri 
Dozerler palet, bıçak, riper, motor, aktarma organları, operatör kabini ve kumanda şekli bakımından çeşitlilik göstermesine rağmen ana özellikleri aynıdır.
Dozerlerin yaptıkları işler, basitçe şöyle sıralanabilir:

– Kazı işi,
– Hendek açma,
– İri kayaların sökümü,
– Doldurma zeminlerin gevşetme,
– Kaba tesviye işlemi,
– Rampalı yerlerde iterek yükleme yapılması,
– Skreyperin itilmesi veya çekilmesi,
– Ağaçların sökümü vb.

4. Verimli Kullanma Yöntemleri 
Operatör önce dozeri ve dozerin kabiliyetini çok iyi bilmeli ve bu kabiliyete hakim olmalıdır. Yeni veya deneyimsiz bir operatörün en yaygın hatası bıçağı ilk indirdiğinde çok derin kesmeye başlamasıdır. Bıçak yere yavaşça indirilmeli ve unutulmamalıdır ki kesme işlemi başladıktan sonra tam dolu bir bıçakla işin yapılması daha kolay olacaktır.

– Dozerleme işleminde arazi yumuşak ise bıçak düz ve dik konuma getirilmeli, bıçak kenarında yığılan malzemenin her iki tarafta eşit olmasına dikkat edilmelidir.
– Zemin sert ve kayalık ise bıçağı yatık durumda ve tilt konuma getirilir, aşırı sert ve kayalık zemini riperleyerek gevşetilebilir. Eğimli arazide dozerleme, makine ağırlığından faydalanmak için yokuş aşağı yapılmalıdır.
– Dozerlemede işleminde malzeme itme mesafesi 50-100 metre mesafeden fazla yapılmamalıdır. Aksi hâlde aktarma organları ve yürüyüş takımları zarar görür.
– Palet ayarları çalışma zeminine göre yapılmak zorundadır.
– Sert ve donmuş bir zeminde bıçak tilt yapılmalıdır.
– Tek taraflı yapılan dozerlemede bıçak angıl duruma getirilmelidir.
– Arazinin çalı ve küçük ağaçlardan temizlenmesinde bir geçişte ve bıçağın yerin az altından kesmesiyle yapılır. Ağaçları kaldırma ve itme durumunda bıçağı hafifçe yerden kaldırılır. Ağacın devrileceği yönün ters tarafından bir rampa yapılmalıdır.
– Ağaçların kök ucundan boylamasına daha kolay itildiğini unutmamalıdır.
– Dozer eğimli arazide yana kaymaya başlarsa dozeri yokuş aşağı çevirin, dik yamaçlarda motor hızı yükseltilmemelidir. Yumuşak zeminde malzeme iterken bıçak ani olarak kaldırılmamalıdır. Aksi hâlde dozerin ön istikamet teker tarafı zemine batabilir.

4.1. Riperle Çalışma
Riperlemede kazma açısı, derinlik, hız ve yön zemine göre ayarlanmalı, ilk geçiş derin olmamalıdır. Riperlemede düşük vites kullanılmalı ve hız artırmak yerine daha derin çalışma daha verimlidir. Riperleme yokuş aşağı yapılmalı. Riperin çok derin dalması dozer ağırlığının cer dişlilerinin üzerine binmesine neden olur bu da cer dişlisinin zarar görmesine sebep olabilir.

Riperle yere uygulanan basıncın fazla olması dozer ağırlığının istikamet tekeri üzerine binmesine sebep olabilir.